Loodaccu
Antimoon is een helangrijk legeringselement voor het verbeteren van de eigenschappen van lood. Aan het lood van de platen van accu's wordt ongeveer 4 % antimoon toegevoegd om de hardheid en de corrosiebestendigheid te verhogen.
Hagelkorrel
Aangezien loodkorrels te zacht zijn, maakt men voor hagelpatronen in de jacht gebruik van een legering van lood met 1,5 % antimoon (of bismut).
Brandvertrager
Antimoontrioxide (Sb2O3) is een populaire brandvertrager voor kunststoffen en textiel. Deze stof verbetert bovendien de lichtbestendigheid van kunststoffen. Ook natriumantimonaat is een veelgebruikte brandvertrager. PVC bevat 5 tot 15 % brandvertragers; polystyreen ongeveer 7 %.
Infrarooddetector
Sommige antimoon bevattende halfgeleiders (onder meer gallium- en indiumantimonide; GaSb, InSb) zijn gevoelig voor infrarood licht en worden toegepast in infrarooddetectoren.
Meer toepassingen
Als element en in legeringen
- Brittania-metaal (70 - 94 % Sn, 5 - 24 % Sb, tot 5 % Cu) wordt toegepast als lagermetaal en voor 'tinnen' serviesgoed
- bescherm- en kleurlaagje op metaal
- halfgeleiders (zeer zuiver Sb)
- thermokoppels, thermostaat in koelkasten (Zn/Sb; Sb/Se)
- toevoeging aan metaal voor luidklokken
In verbindingen
- bactericide C6H5SbCl2
- doteren van halfgeleiders SbH3
- glaskleuring voor lampen (rood) Sb2O3
- goudkleuren van glas of porselein Pb3(SbO4)2
- halfgeleiders PbSb, GaSb, AsSb
- In de kop van veiligheidslucifers antimoon(III)sulfide
- katalysator bij de bereiding van polyesters, PET Sb2O3
- kleuren ('platen') van metaal
- brons SbCl3 op Fe
- zwart SbCl3 op Zn
- bruin, o.a. geweerkolven Na3SbCl6 - lichtspoormunitie Sb2S3
- parasietenbestrijding bij knaagdieren natriumantimonylgluconaat
- pigment voor verf, kunststof en gummi, glazuur en glas
- rood Sb2S3
- geel Sb2S5 - spiegels (opdampen van een laagje Sb) SbH3
- vulkaniseren van rubber (tevens geel pigment) Sb2S5
- vuurwerk
- rode kleur Sb2S3, Sb2S5
- bengaals vuur Sb2(SO4)3 - vuursteentjes Sb2S5
Naam
De naam antimoon, al sinds de negende eeuw in gebruik, is waarschijnlijk afgeleid van het Arabische al-uthmud, dat spiesglans betekent. Het glanzende karakter van antimoon ligt daaraan ten grondslag. Volgens andere bronnen is antimoon afgeleid van het Griekse anthemonion, voor bloesem. Een derde mogelijke oorsprong is de combinatie van de Griekse woorden anti en monos. Vrij vertaald komt dat neer op niet alleen. Antimoon wordt doorgaans samen met andere metalen gevonden.
Het symbool Sb vindt zijn oorsprong in de oude Latijnse naam voor antimoon, stibium. Dit is weer afkomstig van het Griekse stibi voor blijvend. Deze naam was al in de Oudheid bekend en heeft waarschijnlijk te maken met het 'blijvende karakter' van het als mascara gebruikte antimoonsulfide.
Ontdekking
Antimoon was al bij de Babyloniërs en de Chinezen bekend. Er zijn gebruiksvoorwerpen gevonden uit metallisch antimoon daterend rond 4000 v. Chr.. Ook is het gebruikt van antimoonsulfide als geneesmiddel beschreven. Zwarte antimoonsulfide werd al in de Oudheid gebruikt als mascara, een (vloeibare) kleurstof om oogharen en wenkbrauwen te kleuren. Het werd pas in de tachtiger jaren van de 20e eeuw vervangen door andere kleurstoffen.
In de Middeleeuwen werd antimoon onder andere door Paracelsus aangeprezen als middel tegen alle mogelijke kwalen. Een aantal bereidingswijzen van antimoon of verbindingen daarvan wordt beschreven in "Currus triomphalis antimoniï" (vrij vertaald: "De zegekar van antimoon"), een boek dat rond 1470 door Basilius Valentinus werd uitgegeven.
Zowel het element als het sulfide werden tot het eind van de 18e eeuw aangeduid als antimoon.
Voorkomen
Antimoon staat op plaats 65 in de lijst van meest voorkomende elementen in de aardkorst. Het gewichtsaandeel bedraagt 2.10-5 %.
De belangrijkste mineralen zijn:
- allemontiet (foto) AsSb (met As of Sb)
- boulangeriet Pb5Sb4S11
- cervantiet Sb+3Sb+5O4
- dyscrasiet Ag3Sb
- jamesoniet FePb4Sb6S14
- kermesiet Sb2S2O
- livingstoniet HgSb4O8
- pyrargyriet Ag3SbS3
- senarmontiet Sb2O3
- stibniet, antimoniet of grauwspiesglans Sb2S3
- ullmanniet NiSbS
- valentiniet of antimoonbloed Sb2O3
- wolfsbergiet CuSbS2
- zinkeniet Pb9Sb22S42
Antimoon wordt ook in gedegen toestand (als metaal) aangetroffen.
Winning
De belangrijkste wingebieden liggen in China, Rusland, Bolivia, Zimbabwe, Zuid-Afrika, Mexico, Kirgizië, Tadzjikistan, Australië, Chili, Thailand, Marokko, de Balkan en Tsjechië.
Vroeger
De Romeinse schrijver Plinius beschreef al de bereiding van het element antimoon via de reductie van het sulfide-erts (stibniet, antimoniet) met kolen.
Tegenwoordig
Antimoon is op verschillende manieren te bereiden, bijvoorbeeld door
- het smelten van ertsen met een hoog antimoongehalte met ijzer:
Sb2S3 + 3 Fe --> 2 Sb + 3 FeS - het reduceren van antimoonoxide (verkregen uit het sulfide door roosten, of uit vliegas) met koolstof:
Sb2O3 + 3 C --> 2 Sb + 3 CO - reductie van het chloride met waterstof:
2 SbCl3 + 3 H2 --> Sb + 6 HCl, waarbij zeer zuiver antimoon wordt verkregen - elektrolyse van een alkalische Na3SbS4-oplossing.