Kr

TL buis, gloeibuis, flitslamp

Krypton is een populair gas voor gasontladingslampen. Het kent vele emissielijnen, waardoor het een relatief wit licht uitzendt als er een elektrische stroom door het geïoniseerde gas wordt geleid. Je vindt het in sommige high speed flitslampen voor fotografie-toepassingen en voor het 'pompen' (activeren) van Nd:YAG lasers. Veel reclameverlichting die als 'neonlicht' bekend staat is in feite een gasontladingsbuis met kryptongas. Zo'n buis genereert wit licht, maar door het glas te kleuren is vrijwel iedere gewenste kleur te realiseren. Je vindt krypton ook (samen met argon) in TL-buizen en in (kwikdamp)spaarlampen.

HR-glas

De bekende dubbele vensterglazen die bekend staan als HR-glas zijn vaak gevuld met een inert mono-atomair gas (dat warmte veel minder goed geleid dan di-atomaire gassen en lucht). De warmtegeleiding van krypton is in deze toepassing maar de helft van die van argon zodat de ruiten dunner kunnen zijn bij dezelfde isolatiewaarde. Krypton is wel veel duurder dan argon.

Lektestgas

Lekken in gasleidingen zijn op te sporen volgens de Thermal Conductivity Detection (TCD) methode. Omdat de warmtegelei­ding van edelgassen veel groter is dan die van de meeste andere gassen is krypton een ge­schikt gas voor deze methode.

UV-laser

In UV-lasers past men de kryptonfluoriden KrF en KrF₂ toe, vaak gemengd met andere edelgashalogeniden. KrF levert een golflengte op van 248 nm, KrF₂ een golf­leng­te van 430 nm. Er zijn ook lasers met Kr₂ en KrCl; deze leveren licht met een golflengte van 126 nm resp. 223 nm. De KrF-laser wordt onder andere gebruikt voor het schoonmaken en de restauratie van oude schilderijen. Met deze laser is uiterst nauwkeurig een vernislaag te verwijderen, zonder de onderliggende verflaag aan te tasten.

Meer toepassingen

• Geneeskunde: hartonderzoek, longventilatie (^81mKr)
• Bron van hoogenergetische ??-straling (⁸⁵Kr)
• Indicator voor kernexplosies of verbruik splijtstof in kernreactoren (⁸⁵Kr)
• Vulgas voor geigerteller, scintillatieteller, jodiumlampen en elektronenbuizen

Naam

De naam krypton is afgeleid van het Griekse woord krup­tos voor verborgen. Omdat krypton in bijzonder kleine hoeveelheden in de atmosfeer aanwezig is, laat het zich moeilijk aantonen en isoleren.

Ontdekking

De Engelse chemicus Morris William Travers en zijn Schotse collega William Ramsay (foto) ontdekten krypton in 1898 via spectraalanaly­se in 'ruwe argon' - de 'restanten' van lucht waaruit ze zuurstof en stikstof hadden verwijderd. (Zie ook 18 - Argon). Ramsay en Travers slaagden er ook in krypton te isoleren via de destilla­tie van vloeibare lucht.

Voorkomen

Krypton is bijzonder zeldzaam. Het bungelt onderaan de lijst van meest voorkomende elementen in de aardkorst op nummer 82, met een miniscuul aandeel van 1.10^-8 %. In de damp­kring bedraagt het aandeel 1,1.10^-4 %, nog steeds bijzonder weinig.

Tot 1975 steeg het percentage krypton in de atmo­sfeer, toe te schrijven aan de isotoop krypton-85. Deze komt vrij bij het verwerken van splijtstofstaven uit kernreactoren en - vooral - bij kernproeven in de atmosfeer.

Winning

Krypton wordt bereid door gefractioneerde destil­latie van vloeibare lucht.

Vroeger/nu

Krypton wordt bereid door gefractioneerde destil­latie van vloeibare lucht.